KINH NGHIÊM NUÔI YẾN PHỤNG

Yến phụng là dòng vẹt nhỏ nhắn khá đáng yêu. Với kích thước nhỏ bé, bản tính lanh lợi và đặc biệt giá thành thuộc dạng rẻ nhất trong thế giới vẹt yến phụng được đông đảo mọi người yêu mến và chọn lựa. Dưới đây là 1 số kinh nghiệm trong nuôi dạy yến phụng, mọi người cùng tham khảo :

MỘT SỐ LƯU Ý KHI NUÔI YẾN PHỤNG

• Vẹt yến phụng: Trong mùa Vẹt đẻ, không được xê dịch chuồng, làm động ổ, Vẹt sẽ ngừng đẻ cho đến mùa sau.
• Vẹt yến: Loại này có nhiều màu lông trắng, lông vàng (chanh và sậm), nâu có sọc (agate), vàng xanh có sọc, Vẹt yến đỏ, Loại agate và Vẹt đỏ thường được gọi là Vẹt yến màu. Vẹt yến màu có hai giống đã được nhập cảng từ Pháp (Vẹt lớn con) và từ Nhật Bản (nhỏ con hơn).
• Màu sắc của Vẹt yến màu: Để có màu đỏ sậm, cần phải chú trọng đến thức ăn của Vẹt (như đã nói phải cạo cà rốt cho ăn mỗi ngày; ngoài ra chuồng Vẹt không được để chỗ có nhiều ánh sáng làm lạt màu.
• Về thức ăn hàng ngày:  Trong chuồng luôn phải có một miếng mai mực và cho ăn thêm loại kê có tên gọi Kê Láng. Hạt to bằng hạt tiêu sọ, vỏ láng. Trước năm 1975, thường phải nhập cảng từ Pháp về. Lâu lâu cũng thấy có bán ở chợ Vẹt thành phố.
• Chuồng Vẹt: Chuồng thường là chuồng hộp có ba ngăn, hai ngăn bìa để nuôi Vẹt đẻ, ngăn giữa để nhốt tạm Vẹt con sau khi bỏ ổ độ một tuần để cho Vẹt cha bón thêm cho đến khi Vẹt con ăn mạnh mới dời qua chuồng nuôi Vẹt con.
• Chuồng thường làm bằng dây kẽm hàng chấn song: Đáy chuồng có hai phần, bên dưới là cái mâm bằng nhôm hoặc bằng kẽm để hứng phân và các vỏ hạt Vẹt nhằng rơi vãi trong chuồng. Phần trên là một tấm vỉ bằng dây kẽm hàng chấn song. Đáy chuồng và tấm vĩ phải được rửa sạch sẽ hằng ngày.
• Sức khỏe của Vẹt: Vẹt mạnh, thường hay nhảy nhót trong chuồng, Vẹt trống hay hót, màu lông sáng sủa. Vẹt bệnh, lông xơ xác, màu tối không sáng, ít bay nhảy, thời gian thay lông kéo dài. Để theo dõi sức khỏe của Vẹt, hằng ngày xem phân của Vẹt, phân đen, cứng đặc, có một chút giống sáp trắng và có nước bao trùm bãi phân. Đó là dấu hiệu Vẹt khỏe mạnh. Trái lại, nếu phân Vẹt dính lại ở hậu môn làm rụng lông Vẹt đó là dấu hiệu Vẹt đã bệnh nhiều, phải cách ly để lây qua các con khác. Chuồng không rửa lâu ngày có thể dẫn đến bệnh ở móng và chân Vẹt; đầu ngón chân sưng to, chân bị nấm, Vẹt đứng không vững. Vẹt mái bị bệnh kéo dài thời gian đẻ, thay vì mỗi ngày đẻ một trứng, có thể hai hoặc ba ngày mới đẻ một trứng, do đó mùa sinh sản bị xáo trộn kéo dài đưa đến việc Vẹt trống phá ổ trong lúc Vẹt mái ấp.
• Nuôi Vẹt yến đẻ: Ở miền Nam Vẹt mái thay lông thường đến tháng 12 dương lịch thì hoàn tất và bắt đầu đòi trống, Mùa sinh sản bắt đầu vào đầu tháng giêng dương lịch năm sau. Có nhiều phương pháp ghép trống mái, thí dụ như một trống hai mái hoặc một trống một mái. Bỏ trống thình lình v.v… Sau đây xin đề cập đến tuổi của Vẹt, ngày ghép Vẹt trống, ngày Vẹt ấp. Người nuôi Vẹt phải chú trọng những gì để đạt được kết quả cao.

Tuổi của Vẹt: Như đã biết Vẹt có thể ghép đôi sau khi được 12 tháng tuổi và đã thay lông. Kinh nghiệm cho thấy:

• Nếu hai con trống mái cùng một lứa tuổi được ghép đôi sẽ cho số Vẹt con trống mái bằng nhau.
• Nếu Vẹt trống già hơn mái, số Vẹt con mái nhiều hơn Vẹt con trống.
• Nếu Vẹt trống non hơn Vẹt mái, số Vẹt con trống nhiều hơn Vẹt con mái.

Tùy trường hợp muốn nhiều Vẹt trống hay mái, sẽ áp dụng một trong các cách trên đây.

Để biết tuổi của Vẹt, thường xem các vòng đeo ở chân, trên đó thường có ghi năm sinh của Vẹt. Trường hợp Vẹt không có đeo vòng, thì còn cách đếm lông cánh của Vẹt (lông dài và lớn) để biết tuổi của Vẹt. Bạn đã biết tuổi một con Vẹt được bao nhiêu tuổi, bạn bắt nằm trong tay và đếm lông cánh của Vẹt này. Nếu Vẹt được 2 tuổi thì số lông cánh sẽ có thêm một cái nữa. Và nếu Vẹt cứ lớn thêm 1 tuổi nữa, thì lại thêm một cái nữa. (Vì lâu ngày tôi không nhớ số lông cánh của năm đầu tiên nên đề nghị quí bạn nên đếm để nhớ). Ngoài ra, khi các bạn rành nghề chơi Vẹt thì không lưu giữ các Vẹt già nên cũng không còn nhớ tối đa là bao nhiêu. Tuy nhiên, cái cần biết là năm đầu và hai năm sau để ghép Vẹt theo ý muốn nói trên.
Thời điểm ghép này rất quan trọng, nó sẽ quyết định thành quả của mùa sinh năm đó.

Kinh nghiệm cho thấy, các nhà nuôi Vẹt đẻ Tây phương hay Đông phương cũng dùng cái móc gọi là tuần trăng lên hay chính xác hơn là từ ngày mùng một đến ngày rằm (15) âm lịch. Khi Vẹt trống mái sẵn sàng để ghép đôi, thì cứ bắt đầu tuần trăng xuống (từ 23 đến 30 âl) tháng 11 âm lịch hoặc tháng 12 âm lịch, đưa Vẹt trống và Vẹt mái lại gần nhau ở hai chuồng ngăn đôi do một vách ngăn. Đồng thời cũng lót cho Vẹt mái cái ổ. Vẹt mái sẽ bắt đầu tha rác và xoáy ổ. Bên chuồng kế bên thì Vẹt trống sẽ thi thố tài năng hót reo. Thường thì bắt đầu những ngày cuối tháng và bắt đầu tháng âm lịch, Vẹt mái sẽ nằm ép trên cầu, xòe cánh đuôi đồng thời ngoảnh cổ lên kêu riu ríu. Lúc đó bỏ trống vào. Tuy nhiên cần nhớ là Vẹt đạp mái vào buổi sáng sớm và chạn vạng tối, không nên thả Vẹt trống vào buổi trưa, Vẹt mái không chịu.

Sau một hai ngày chịu trống (lúc này cũng qua đầu tháng âm lịch là tuần trăng lên, Vẹt mái sẽ đẻ, mỗi ngày một trứng. Mái tơ sung sức có thể đẻ 5, 6 trứng mới ấp, thường khi thấy trứng Vẹt mới đẻ mà có màu xậm, xanh đậm hơn mấy cái trứng trước, thì đó là trứng sau cùng, Vẹt bắt đầu ấp.

Như các phần trên đã nói, mỗi ngày sau khi đẻ phải lấy một cái muỗng lấy trứng ra cất một chỗ riêng. Khi biết bắt đầu ấp, thì vào sáng sớm hôm sau, lúc hừng đông 5, 6 giờ sáng cũng nhè nhẹ lấy hết số trứng đã có để vào lòng bàn tay và cùng lúc để vào ổ cho ấp. Cách làm này, trứng sẽ nở cùng một lúc sau 13 ngày và cũng vào hừng đông. Lúc đó Vẹt cha, Vẹt mẹ cũng bắt đầu kiếm ăn nên việc chăm bón cho con được phối hợp cùng lúc. Vẹt con nở một lượt, có sức mạnh đồng đều nên được chăm bón rất đều, Vẹt con lớn đồng đều nhờ đó mà kết quả đạt được rất cao (thường là 100% số Vẹt nở). Trái lại, nếu mỗi ngày không lấy trứng ra cứ để nguyên trong ổ, do có sự cách biệt mấy ngày, nên có con nở trước được hôm trước đã lớn hơn con nở hôm sau. Sự tranh ăn không đều nên các con nở sau sẽ chết vì thiếu ăn. Lần đầu tiên ghép Vẹt đúng thời điểm ổ Vẹt đẻ thứ hai cũng sẽ ở vào tuần trăng lên.

• Mỗi mùa cho Vẹt đẻ độ 4 ổ là vừa sức, thời gian sanh đẻ độ 180 ngày (6 tháng) sẽ tách rời Vẹt mái, cho ăn ít hoặc các thức ăn ít vitamin để Vẹt chuẩn bị đi vào thay lông.
• Mùa sanh sản năm sau lại được tiếp tục như năm trước.

Xem trứng Vẹt biết trống mái: Nếu đôi Vẹt cùng lứa tuổi, thường Vẹt mái đẻ một trứng trống rồi ngày sau trứng mái. Mỗi ổ thường có hai trứng mái và hai trứng trống. Tuy nhiên, vì có nhiều cách ghép Vẹt không theo lứa tuổi, có thể trứng trống nhiều hơn trứng mái. Để phân biệt chỉ cần quan sát hình dạng của trứng Vẹt.

• Trứng sẽ nở Vẹt trống có một đầu lớn, một đầu nhỏ và nhọn.
• Trứng sẽ nở Vẹt mái sẽ có hai đầu tròn như nhau.

TẬP VẸT HÓT HAY VÀ DÀI HƠI:

Trước nhất nên nhớ là Vẹt từ hai tuổi trở lên mới trưởng thành và mới hót hay. Để tập cho Vẹt hót dài hơi và tiếng hót tiếng reo có đủ tiếng trầm bổng, cao thấp như điệu nhạc. Các nhà sản xuất Vẹt hót ở Âu châu có thu băng tiếng các con giống hót dài hót hay và thu nhiều lần nên một băng dài đến 45 phút.

Vẹt tập hót được nhốt mỗi con một lồng nhỏ đem treo trong phòng cách nhau độ một thước. Sau đó sẽ mở máy cho băng chạy. Vẹt tơ theo đó mà ganh đua kéo dài tiếng hót, luyện giọng.

CÁCH ĐEO VÒNG CHO VẸT

Các nhà nuôi Vẹt ở Âu châu, có lập Hội nuôi Vẹtvà sản xuất loại vòng đeo ở cổ chân của Vẹt, trên đó có khắc năm sinh và chữ tắt của Hội. Khi gia nhập Hội, mỗi nhà nuôi Vẹt được cung cấp một hộp khoen nhỏ và cái kềm bấm số.
Muốn đeo khoen cho Vẹt, từng bước sẽ thực hiện như sau: Vẹt con được 7 ngày hay 8 ngày tuổi, bắt Vẹt ra cầm ngửa tay trái, lấy ngón tay trái ngón trỏ chụm ba ngón trước của chân Vẹt vào nhau và cho lọt vô cái vòng cầm ở tay mặt đưa vào.Sau đó sẽ lấy ngón tay trái đè ngón chân sau của Vẹt vào với phần chân của Vẹt. Tay mặt từ từ cho cái vòng qua khỏi móng của ngón chân sau. Vòng được đeo vào chân Vẹt. Trả Vẹt vào ổ trở lại.
Công việc làm không khó, một vài lần sẽ quen tay. Ở thành phố cũng có nhiều người cho Vẹt đeo vòng, loại bằng ny-lon có màu khác nhau để đánh dấu Vẹt của nghệ nhân đó sản xuất.

MỘT SỐ BÊNH THƯỜNG GẶP Ở YẾN PHỤNG

1 – Bệnh rụng lông từng phần:

Về vấn đề Vẹt yến thay lông, đó là điều bình thường xảy ra mỗi năm một lần và thay lông xong Vẹt yến sẽ trở thành xinh đẹp và sung sức hơn. Trái lại, nếu Vẹt chỉ rụng một phần lông, rồi phần lông đó không mọc lại nữa, thì đó là một bệnh được gọi là bệnh rụng lông từng phần. Tuy không phải là một bệnh đưa đến tử vong, nhưng là một bệnh dai dẳng, âm thầm, tráo trở suốt năm làm cho Vẹt suy nhược.

Bệnh trạng: Bệnh rụng lông từng phần là bệnh thiếu sắc tố, biểu hiện bằng nhiều trạng thái khác nhau và cũng không phải luôn luôn có nguồn gốc như nhau. Thông thường là do bệnh gan gây nên.

• Thời kỳ thứ nhất: Trạng thái đầu tiên là da ngứa ngáy; Vẹt cứ rúc rỉa lông mãi không ngừng. Sau đó Vẹt rụng lông sau đầu, phía trên ót và đôi khi gần nơi mỏ.
• Thời kỳ thứ hai : Sau đó, ta thấy một lông cánh phía dưới lồng, rồi một lần khác là một lông đuôi. Vết vụng lông sau đầu rộng thêm ra; đôi khi đầu rụng hết lông và kết thúc với sự hình thành vết sắc tố.
• Thời kỳ thứ ba: Từ thời kỳ thứ hai qua thời kỳ thứ ba, có một giai đoạn dài ngừng lại, lông không rụng nữa, nhưng lông đã rụng thì không mọc lại. Bệnh tấn công cả ngoại lẫn nội. Nếu ta bắt và cầm con Vẹt trong tay, nó để lại trong tay ta một ít lông; ta có cảm giác cầm trong tay một con Vẹt ươn ướt, run rẩy; Vẹt có vẻ mềm, ẻo lả và đứng không vững trên cần đậu. Vẹt thường rù, dáng buồn bã, màu lông úa, không tươi. Vẹt hết lanh lợi, hai con mắt cũng mất đi vẻ linh hoạt. Phần mút cánh thì thòng xuống. Vẹt ăn không ngừng. Đó là thời kỳ thứ ba.

Ghi chú: Bệnh rụng lông từng phần có thể khởi phát mà không có sự rụng lông nơi đầu, bệnh có thể biểu hiện với sự rụng lông dài, tức là lông cánh và đuôi. Cũng có thể có trường hợp, Vẹt trải qua thời kỳ thứ nhất và thứ hai mà không có sự rụng lông. Bệnh tấn công trực tiếp vào trạng thái toàn diện và chính trong tình trạng ấy sự rụng lông bắt đầu, và bệnh đã trở thành trầm trọng. Nếu là một con Vẹt hót nó bị khan tiếng.

Hậu quả:

• Bệnh rụng lông từng phần làm suy nhược các cơ quan trong thân thể Vẹt. Những con Vẹt xấu về phương diện sinh sản:
• Vẹt mái thì bỏ trứng không ấp, hoặc bỏ rơi Vẹt con không nuôi.
• Vẹt trống thì dù có đạp mái cũng đưa kết quả là “trứng trong” nghĩa là trứng không được thụ tinh, có ấp cũng vô ích, trứng không nở.

Như đã nói ở đầu bài này, bệnh rụng lông từng phần không phải là một bệnh đưa đến tử vong, nhưng là một bệnh dai dẳng. Thành thử lúc nào Vẹt cũng rụng lông và chỉ ngưng lại khi nào sự thay lông bình thường không phải lúc nào cũng làm cho bệnh rụng lông từng phần chấm dứt, mà chỉ có phương pháp được gọi là “phương pháp dã mang” mới chữa trị được hẳn và không tái phát.

Nguyên nhân:
Có 4 nguyên nhân gây bệnh rụng lông từng phần:

• Chế độ ăn uống
• Sự thay đổi thời tiết, khí hậu.
• Sự thay đổi chỗ ở.
• Thường nhất là do sự nấu ăn hay sưởi ấm bằng những lò cháy chậm và lâu, như lò than quạt cho hừng rồi rắc tro lên phủ kín để than lâu tàn.

Vẹt nuôi trong phòng mà cửa thông và cửa sổ đều đóng kín và phải chịu đựng suốt ngày đêm sự sưởi ấm bằng thứ lò than như đã nói trên đây thì dễ bị ngộ độc và chính là nguyên nhân đưa đến bệnh rụng lông từng phần.
Thức ăn bổ dưỡng quá độ cũng làm cho Vẹt đau gan và đó cũng là nguyên nhân làm cho nó rụng lông từng phần.

Các chữa trị:

• Ta có thể chận đứng bệnh rụng lông từng phần và chữa lành bệnh khi còn trong thời kỳ thứ nhất.
• Ta có thể làm ngừng lại sự rụng lông và chận đứng bệnh rụng lông từng phần trong thời kỳ thứ hai.
• Ta có thể, trong thời kỳ thứ ba, làm cho bệnh ngưng lại và chữa cho Vẹt lành bệnh, nhưng phải đợi đến thời kỳ thay lông bình thường để cho lông mọc lại và chữa trị bằng “phương pháp dã man” như sau đây:

Cách chữa trị rụng lông từng phần bằng phương pháp dã man:

• Với một tấm màn, che Vẹt bệnh lại để cho nó ở trong bóng tối lờ mờ. Trong thời gian điều trị ta hãy giở tấm màn che mỗi ngày một ít.
• Trong suốt thời gian chữa trị, đừng có di chuyển Vẹt đi nơi khác.

Mười lăm ngày lần thứ nhất:
Cho ăn mật đen (mật ong trộn với than củi tán nhỏ), xà lách xon. Cũng cho ăn thêm “pa-tê thay lông”. Cho uống nước kép.

Cách làm món pa tê thay long:

• – Nghiền bít cốt và một cái trứng luộc thật chín, (cả lòng đỏ và lòng trắng, nhưng không có vỏ).
• – Thêm vào hỗn hợp ấy 2 muỗng cà phê than củi.
• – Trút hỗn hợp ra dĩa, thêm vào 1/4 muỗng cà phê dầu cá. Quậy kỹ để pa tê hút dầu; thêm vào vài muỗng cà phê nước âm ấm, đánh thật kỹ pa tê ấy với một cái nĩa cho nó nổi lên.

Như vậy chỉ trong vài ba phút ta đã có món pa-tê để trị rụng lông từng phần. Nước kép: Bỏ vào chai nước suối 1 muỗng cà phê sulfat xút. Mỗi lần dùng, nhớ lắc chai thật kỹ.

Mười lăm ngày lần thứ hai:

• Như lần thứ nhất.
• Nếu Vẹt khỏe thì cho uống 1/2 nước kép và 1/2 nước thường.

Mười lăm ngày lần thứ ba:Như lần hai.

• Nếu Vẹt khỏe thì sự rụng lông phải chấm dứt. Ta có thể treo cho Vẹt một chút mỡ tươi.
• Nước uống: 1/4 nước kép và 3/4 nước thường.

Mười lăm ngày lần thứ tư:

• Vẹt phải khỏe mạnh. Nếu thấy phân đen và trắng tức là Vẹt đã lành bệnh.
• Tiếp tục cho ăn uống như trên. Mỗi tuần một lần cho thêm pa tê. Rồi trở lại dần dần chế độ ăn uống bình thường. Cứ giữ một thời gian mật đen và xà lách xon. Sau đó cho một ít trái cây như bom, chuối, cam.
• Sau đó chấm dứt mật đen và nước kép.

Trước khi kết thúc bài này, xin lưu ý các bạn nuôi Vẹt yến về điểm sau đây:

Lắm lúc ta có thể nhận thấy rằng trong mùa ghép đôi, sau lứa ấp đầu tiên, Vẹt của ta bị rụng lông từng phần mà nguyên nhân là do thay đổi thức ăn và do thiếu chuẩn bị trước khi ghép đôi. Gặp trường hợp ấy, tức thời ta phải chữa trị cho Vẹt và đừng tiếp tục ghép đôi, vì bất cứ lý do gì. Nếu không thì các lứa ấp đều sẽ thất bại và có thể cả Vẹt bố mẹ cũng tử vong.chúc các bạn sẽ có những chú Vẹt yến khỏe mạnh và đáng yêu!